Ekspektatywa prawa to termin, który często pojawia się w kontekście prawnym, ale nie zawsze jest dobrze rozumiany. Oznacza ona sytuację, w której dana osoba lub podmiot oczekuje, że prawo przyzna jej określone uprawnienia lub korzyści w przyszłości. W niniejszym artykule wyjaśnimy dokładnie czym jest ekspektatywa prawa, jakie są jej rodzaje i kiedy powstaje. Wskażemy również jakie mogą być skutki posiadania ekspektatywy prawnej oraz jak chronić swoje ekspektatywy.
Kluczowe wnioski:- Ekspektatywa prawna dotyczy przyszłych uprawnień, które jeszcze nie zostały nabyte.
- Powstaje np. w sytuacji złożenia wniosku o pozwolenie na budowę czy starania się o spadek.
- Posiadanie ekspektatywy nie gwarantuje uzyskania prawa, ale podlega ochronie.
- Naruszenie czyjejś ekspektatywy może skutkować odszkodowaniem.
- Warto chronić swoje ekspektatywy, aby zwiększyć szansę na realizację przyszłych uprawnień.
Czym Jest Ekspektatywa Prawa
Ekspektatywa prawa to oczekiwanie danej osoby lub podmiotu, że w przyszłości prawo przyzna jej określone uprawnienia lub korzyści. Innymi słowy, jest to swoisty stan oczekiwania na nabycie w przyszłości konkretnych praw, których jeszcze formalnie się nie uzyskało.
Na przykład, jeśli złożymy wniosek o wydanie pozwolenia na budowę domu, to powstaje po naszej stronie ekspektatywa prawna, czyli uzasadnione oczekiwanie, że w niedalekiej przyszłości otrzymamy stosowne pozwolenie wraz z przysługującymi na jego podstawie uprawnieniami do wzniesienia budynku.
Cechy ekspektatywy prawnej
Ekspektatywa prawna cechuje się tym, że:
- dotyczy uprawnień, które mają dopiero powstać w przyszłości;
- nie daje jeszcze żadnych konkretnych i wymiernych korzyści;
- opiera się na uzasadnionym prawdopodobieństwie przyznania uprawnień w przyszłości.
Definicja Ekspektatywy Prawa
Definiując ekspektatywę prawa można powiedzieć, że jest to sytuacja prawna jednostki lub innego podmiotu, w której istnieje duże prawdopodobieństwo, że w niedalekiej przyszłości zostaną jej przyznane określone korzyści wynikające z przepisów prawa.
Inaczej mówiąc, osoba mająca ekspektatywę prawną nie ma jeszcze formalnie nabytych konkretnych uprawnień ani też nie może jeszcze z nich korzystać. Niemniej jednak spodziewa się, że takie uprawnienia lub korzyści zostaną jej przyznane w dającej się racjonalnie przewidzieć przyszłości.
Na przykład pracownik oczekujący na wypłatę premii uznaniowej ma ekspektatywę uzyskania w dającej się przewidzieć przyszłości (np. za miesiąc) określonego świadczenia pieniężnego od pracodawcy.
Czytaj więcej: Mastercard Gold: Korzyści, Limit Kredytowy i Warunki Karty dla Ciebie
Rodzaje Ekspektatyw Prawnych
Wyróżnia się dwa główne rodzaje ekspektatyw prawnych:
- Ekspektatywa wynikająca wprost z przepisów prawa - np. ekspektatywa do dziedziczenia majątku po zmarłym krewnym zgodnie z przepisami prawa spadkowego.
- Ekspektatywa oparta na konkretnym stanie faktycznym i zdarzeniu prawnym - np. ekspektatywa uzyskania pozwolenia na budowę po złożeniu kompletnego wniosku.
| Rodzaj ekspektatywy | Przykład |
| oparta na przepisach prawa | dziedziczenie, zasiłek macierzyński |
| oparta na konkretnej sytuacji | pozwolenie na budowę, premia |
Jak widać zatem, źródłem powstania ekspektatywy prawnej może być zarówno norma prawna, jak i konkretny stan faktyczny prowadzący do określonych skutków prawnych w postaci przyszłych uprawnień.
Kiedy Powstaje Ekspektatywa Prawa
Kluczowym momentem, od którego możemy mówić o powstaniu ekspektatywy prawnej jest chwila, gdy po stronie danej osoby lub podmiotu rodzi się uzasadnione oczekiwanie co do przyznania w dającej się przewidzieć przyszłości określonych uprawnień lub korzyści wynikających z przepisów prawa.
Innymi słowy, ekspektatywa prawna powstaje zawsze wtedy, gdy zostaje spełniony pewien obiektywny warunek, który z dużym prawdopodobieństwem prowadzić będzie do nabycia uprawnienia. Przykładowo takim warunkiem może być:
- złożenie konkretnego wniosku - np. o wydanie pozwolenia na budowę;
- zaistnienie przewidzianego w przepisach zdarzenia - np. śmierć osoby bliskiej;
- podjęcie wymaganych prawem działań - np. zgłoszenie roszczenia.
W każdym z powyższych przypadków rodzi się po stronie wnioskodawcy, spadkobiercy czy uprawnionego uzasadniona nadzieja na uzyskanie w dającej się przewidzieć przyszłości korzyści w postaci decyzji administracyjnej, praw do spadku czy zaspokojenia roszczenia.
Jakie Są Skutki Ekspektatywy Prawnej
Co do zasady sama ekspektatywa prawa nie daje jeszcze żadnych bezpośrednich i wymiernych korzyści, a jedynie stanowi swoiste oczekiwanie na ich uzyskanie w przyszłości.
Niemniej posiadanie ekspektatywy prawnej rodzi po stronie uprawnionego szereg istotnych skutków, spośród których należy wymienić przede wszystkim:
- Roszczenie o odszkodowanie w razie naruszenia ekspektatywy przez osobę trzecią;
- Uprawnienie do zaskarżenia niekorzystnych rozstrzygnięć organów administracji;
- Pierwszeństwo przy rozpatrywaniu wniosków i zaspokajaniu roszczeń;
- Ochronę przed pozbawieniem ekspektatywy w sposób dowolny lub niezgodny z prawem.
Widać zatem wyraźnie, że mimo iż sama ekspektatywa nie daje jeszcze bezpośrednich korzyści materialnych, to korzysta ona z dość szerokiej ochrony prawnej. Ma to zapobiec sytuacjom, w których podmioty trzecie mogłyby w sposób łatwy i nieuzasadniony pozbawiać kogoś uzasadnionych nadziei na przyszłe uprawnienia.
Ekspektatywa prawna sama w sobie nie daje jeszcze wymiernych korzyści, ale podlega ochronie prawnej, by nikt nie mógł jej naruszyć w sposób dowolny czy nieuzasadniony.
Jak Chronić Swoje Ekspektatywy Prawne
Aby skutecznie chronić przysługujące nam ekspektatywy prawne można, a nawet należy, podjąć szereg działań zmierzających do ich zabezpieczenia i uwiarygodnienia. Najważniejsze z tych działań to:
- Przechowywanie dokumentów i dowodów uzasadniających powstanie naszej ekspektatywy;
- Monitorowanie stanu sprawy i terminowości działań po stronie organów;
- Reagowanie i zaskarżanie niekorzystnych rozstrzygnięć;
- Egzekwowanie ustawowych terminów załatwiania naszych spraw;
- W razie potrzeby odwoływanie się do Rzecznika Praw Obywatelskich lub organów administracji wyższego stopnia.
Podejmowanie tego rodzaju kroków znacząco zwiększa szanse na pozytywne rozpatrzenie naszego wniosku czy roszczenia, a w konsekwencji na urzeczywistnienie ekspektatywy prawnej w postaci uzyskania realnych i wymiernych korzyści.
Podsumowanie
Ekspektatywa prawna to kluczowe pojęcie, oznaczające uzasadnione oczekiwanie na uzyskanie przyszłych uprawnień lub korzyści wynikających z prawa. Jest to więc swoisty stan oczekiwania na przyznanie konkretnych praw, których formalnie jeszcze się nie uzyskało.
Z ekspektatywą prawną mamy do czynienia na przykład w sytuacji złożenia wniosku o wydanie pozwolenia na budowę czy w przypadku osoby spodziewającej się dziedziczenia po zmarłym krewnym. Mimo że ekspektatywa sama w sobie nie daje jeszcze wymiernych korzyści, to podlega ochronie prawnej zapewniającej poszanowanie uzasadnionych oczekiwań na przyszłe prawa.
Warto pamiętać, że ekspektatywa prawna ma szereg istotnych skutków. Przykładowo, jej naruszenie może rodzić roszczenie o odszkodowanie. Ponadto, osoba mająca ekspektatywę zwykle ma pierwszeństwo przy rozpatrywaniu jej wniosków i zaspokajaniu roszczeń.
Aby chronić i uwiarygodnić swoje ekspektatywy prawne, należy m.in. przechowywać stosowne dokumenty, monitorować stan sprawy oraz w razie potrzeby odwoływać się do organów wyższej instancji. Tego rodzaju działania znacząco zwiększają szanse na realizację naszych przyszłych uprawnień.
